Poliçe Yangını: Bir Sigorta ve Konut Krizi

Bölüm I: "Polizza"

 

 İtalyanca "başkasına devredilebilen ödeme emri" anlamına gelen ve günümüzde yine senet olarak bilinen 'polizza' kelimesi poliçe anlamına gelmekle beraber kimi zaman yine politika anlamında kullanılan eski Latince kökenli bir sözcük. Son yıllarda sıkça yaşanan büyük yangınlarla giderek derinleşen bir krizle karşı karşıya kalmamıza sebep olan kelimenin kökeni buyken özellikle yaşanan ve halen süren son yangın felaketi, yalnızca doğayı ve yerleşim alanlarını değil, aynı zamanda bölgemizdeki sigorta sistemini de adeta kasıp kavurdu. Yangınların büyüklüğü ve yoğunluğu, sigorta sektörünü ciddi şekilde zorlamışken yüksek riskli bölgelerdeki ev sahiplerinin, yangın felaketiyle beraber sigorta almasıysa görünen tabloda giderek zorlaşıyor. Bu durum, sigorta poliçelerinin sağlanamaması ve kayıpların daha da büyümesiyle beraber mevcut sigorta poliçelerinin de şimdilik işlevsiz hale gelmesine ve krizin büyümesine sebebiyet veriyor. Yaşanan bu sigorta krizi sebebiyle mevcut politikaların güvence sağlayabilmesi için zorunlu olarak daha merkeziyetçi ve devletçi bir çizgiye kayması gerekliliği ise yangın felaketi henüz devam ediyorken başlamış durumda. Özel sigorta şirketleri ve ilgili poliçeler ve felaket sırasında ortaya çıkan ticari kaygılar ise şimdiden hem hukuki hem politik anlamda tartışma konusu olmuşa benziyor.
 

---

---

Bölüm II: Sebeplerden Sonuçlara

 

 Yangına en açık bölgelerde sigorta şirketlerinin, büyük riskler nedeniyle poliçe sunmaktan kaçınmasını açıklamasıyla, özellikle ev ve diğer taşınmaz mülk sahipleri derin bir belirsizliğe sürüklendi bile. Üstelik sigortasız kalmak, yalnızca maddi kayıpların boyutlarını artırmakla kalmıyor, aynı zamanda toplumsal güveni ve huzuru da tehdit ediyor. Yangınların ekonomik maliyeti, yalnızca felaketten sonra değil, sigorta sistemindeki eksiklikler nedeniyle önceden tahmin edilen kayıpların çok ötesine geçiyor. Yangın sebebiyle oluşan maddi zarar şimdiden tahmin edildiği haliyle 150 milyar dolarlık bir maliyeti aşmışken, sigorta kapsamındaki eksiklikler bu kayıpların daha derinleşmesine ve hatta bir sigorta ve poliçe krizinin uzun yıllar sürecek etkisinin oluşacağı şeklinde tartışmalara yol açıyor. Tüm bunları bir kenara bırakarak sadece sigorta sistemindeki zararın bile ne denli büyük olduğunu incelemek istersek ortaya söndürülmesi yine oldukça uzun sürecek ekonomik bir güvence felaketi çıkıyor.

 

 

 

---

 

Bölüm III: Rakamlarla Ekonomik Dalgalanma ve Mevcut Politika

 

 Sigorta şirketleri, yangınlardan kaynaklanan büyük kayıpları telafi edebilmek amacıyla poliçe primlerini her yıl arttırmak zorunda kalırken bu primlerin mevcut felaketle beraber nereye ulaşacağı ise ayrı bir merak konusu. Özellikle yangın riski yüksek bölgelerinde yaşayanlar, primlerin önemli ölçüde yükseldiğini gözlemlemekle beraber bu artış, konut sahiplerinin maliyetlerini de yükseltmiş ve mevcut taşınmazların değerleri maliyetten kaynaklı beklenmedik artış göstermiştir. Rakamlarla ifade etmek gerekirse:

 

2018'de yaşanan yangınlardan dolayı sigorta primlerinin %10 ila %15 arasında arttığı ve 2020 yılında ise sigorta şirketlerinin, yüksek riskli bölgelerdeki poliçelere %25-30 oranında prim artışı uyguladıkları ABD Konut Bakanlığı tarafından rapor edilmiştir. 

 

Tüm bunlara ek olarak pek çok sigorta şirketi artık bölgemizde hizmet vermeyeceğini açıklayarak yatırımlarını çekmiş veya oldukça yüksek maliyetli özel poliçeler kullanmaya başlamıştır. Tüm bu olaylar sebebiyle zorunda kalınan devlet müdahalesi yani "fair plan" ile devlet destekli poliçeler açıklanmış ancak yine yüksek prim ödemeleri nedeniyle tercih edilmesi zor bir seçenek olarak kalmış veya bu destek yeterli alanı kapsamadığı için pek çok vatandaş için tercih edilebilir bir alternatif sunmamıştır. Şuan halen aktif şekilde müdahale edilen büyük yangın felaketinin sebep olduğu zararın ise daha önceki vakalara kıyasla en az %30 daha büyük olacağı öngörülmektedir. Bu durum göz önünde bulundurularak geleceğe yönelik yapılacak bir çıkarımda Los Santos için daha yüksek konut giderleri ve taşınmaz mülk sahibi olmayı zorlaştıracak maddi artışlar yangın sebebiyle artan konut talebiyle beraber daha da artacağa benziyor.

 

---

---

 

Bölüm IV: Çözüm | İhtiyaç Duyulan "Rönesans"a:

 

Yangın felaketlerinin ardından sigorta sektörünün yeniden yapılandırılması ve dayanıklılığının artırılması ise yaraların sarılması adına büyük önem taşıyor. Çözüm, sadece sigorta şirketlerinin poliçe sağlayabilmesiyle sınırlı değil. Hükümet destekli ancak çok daha geniş kapsamlı sigorta modelleri ihtiyacı doğmuş ve risk paylaşımını artırarak, bireysel riskleri kolektif bir sorumluluğa dönüştürmemizi sağlayacak şekilde düzenleme gerekmektedir. Yangın öncesi alınacak önleyici tedbirlerin sigorta kapsamına dahil edilmesi gerekliliği açıkça görülmektedir. Yangınların etkisini hafifletmek ve aynı zamanda sigorta sistemini güçlendirmek için, yangın öncesi, sırası ve sonrasına yönelik kapsamlı stratejiler geliştirilmesi kritik bir gereklilik olmakla beraber artan ihtiyaca yönelik suni bir enflasyon kazanacak olan konut değerleri için ise şimdiden bir devlet müdahalesi veya desteği bu süreci en az kayıpla atlatmak adına gerekli hale gelmiştir.