Türkçe: Yazım Bilgisi

[Shaweton]

Başlangıç

Yıllardan beri rollerde süregelen, sürekli olarak gözüme çarpan birtakım alışıldık Türkçe kullanım hatalarını toplu bir rehber altında doğru halleriyle belirtip oyuncu topluluğuna katkıda bulunmak istedim. Umarım okuyan bilgili yahut öğrenmeye çalışan herkese bir nebze olsun katkısı dokunur.

 

---

 

Noktalama İşaretleri ve Cümle Yapısı

 

 1. Noktalama

 — Türkçenin dünya dilleriyle ortak veya direkt olarak kendine özgü olmak üzere birtakım noktalama işareti kuralları vardır. Bu kurallar, roleplay olarak tabir edilen konsepte sahip oyunlarda da aynı şekilde bir değişiklik göstermez. Farklı türden noktalama işaretleri peş peşe kullanılamaz. Roleplay dünyasında sıkça karşılaşılan hatalı bir noktalama örneğini aşağıda belirtiyorum.

 

(Y) Şey, ben aslında..- Ne söyleyeceğimi bilmiyorum.
(D) Şey, ben aslında (duraksar) ne söyleyeceğimi bilmiyorum.
(D) Şey, ben aslında **bir saniye susar** ne söyleyeceğimi bilmiyorum.

 

Fakat olay üç nokta kullanmamızı gerektiriyorsa, işe daha büyük bir hava katmak için fazladan emote kullanmamız gerekmez.

 

George Washington: Bir gün Birleşik Devletler'in başkanı olacağım.
(Y) Abraham Lincoln: Ben de... (susar) Yanlış olarak işaretliyorum fakat aslında kullanım yanlış değil, sadece gereksiz.

(D) Abraham Lincoln: Ben de...

 

---

 

 2. Boşluk Kullanımı ile Virgül

 — Yine noktalama işaretleri konusunda bir diğer önemli husus, boşluk ayarıdır. Noktalama işaretleri kendisinden önce gelen kelimeye bitişik, bir sonraki kelime veya cümleye bir birim boşluk bırakılacak şekilde kullanılır.

 

(Y) Naber ?
(D) Naber?
(D) N'aber? (Ne haber yazmanız gerekmez, naber kelimesi kendi başına artık kalıplaşmış bir sözcüktür.)

 

Kısaltma hakkında; "Kesinlikle kesme işareti kullanmalısın." diyenlere aldırış etmeyin. Naber sözcüğü, yıllar içinde evrilmiş bir sözcüktür. Günümüzde tam tersine, "Ne haber?" diyene garip gözle bakarlar. Türkçe değişti ve gelişiyor. Yine de dilediğiniz şekilde tercih yapabilirsiniz, nostaljik takılmak serbest.

 

(Y) Her şey yolunda ahbap.

(D) Her şey yolunda, ahbap.  

 

Yine son örneği hem virgül, hem nokta için aynı şekilde kabul edebiliriz. Durum, tüm noktalama işaretleri için geçerlidir. Özneden önce virgül kullanımı sizi şaşırtmasın, doğrusu budur. 

 

---

 

 3. Yabancı Kökenli Sözcükler ve Sokak Ağzı

 — Tren, internet gibi sözcüklerden bahsetmiyorum. Bu gibi kelimeler, kökeni İngilizce olsa dahi artık Türkçeleşmiş olan kelimelerdendir. İyi bilinmesi gereken konu, roleplay çerçevesi içerisinde karakterlerimizin Birleşik Devletler'de rol yaptığı ve rol içerisinde İngilizce konuşuyor olduğu hususudur.

 

(Y) Çok şekilli görünüyo'n, homié. Beni yeşillendir, biraz keyiflenmek istiyorum.
(D) Çok şekilli görünüyorsun, kanka.

(D) Çok şekilli görünüyo'sun, kanka.

 

Kısaltma hakkında dipnot geçmiş olalım. Karakteriniz getto kültürüne mensupsa ve sokak ağzıyla konuştuğunuzu belli etmek istiyorsanız, bu durumda kelimeleri kısaltmanız gerekir. Yine bu konuda da kesme işareti kullanıp kullanmamak, tamamen inisiyatif meselesi. Türkçe yazım kurallarında "sokak ağzı" gibi bir alt başlık mevcut değil fakat yazılı roleplay gereği bu istisnalara ihtiyacımız var.

 

---

 

 4. Bağlaç

 — Bağlaçlar konusunda biraz ayrıntıya girelim. Genel kuralımız, bağlacın olduğu yerde virgülün işi olamayacağı. Aşağıda bağlaç kullanımıyla ilgili doğru örnek teşkil edecek olan birkaç cümle paylaşıyorum. İşi biraz abartacağım, bu şekilde bir cümle tabii ki olmaz ama bunu, durumu anlamanız için şakaya karışık tarzda yazıyorum.

 

+ Jim ve Castiel'e söyle, adamlarını toplasınlar!
- Söyledim ama hiçbir şekilde beni dinlemediler.
+ Hem söz veriyorlar hem de sözlerini yerine getirmiyorlar çünkü ikisi de korkak oysaki onlar hakkında iyi izlenimlerim vardı öyleyse başlayalım ve hepsine gününü gösterelim açıkçası bu savaşı alacağımıza inanıyorum nitekim sağlam olan taraf biziz yeter ki bizi içimizden vurmasınlar zira Jim'in amcasından fena halde şüpheleniyorum demek ki güvenmediğin adamı etrafında bulundurmayacaksın hele hele rol topluluğu için uzun bir rehber senaryosu uydurup saçmalamaya başladığında bunu yapmaman gerekir kısaca bağlaçların kullanımını iyi kavramak uzun bir cümlede tek virgül kullanmadan bir cümleyi bitirmeni sağlar.

 

Yeniden belirtmekte fayda var, normal şartlarda bu şekilde bir cümle elbette kurulmaz. Absürt sayıda bağlaç kullanarak bir paragraf yazmak pek hoş görünmese de bu örnek, bağlacın işlevini net bir şekilde ortaya koymak için hazırlandı.

 

 4.1. Ki Ekinin Bağlaç Olarak Kullanılması

 — Bu ek, bağlaç olarak kullanıldığı zamanlarda kelimeden ayrı şekilde yazılır. Eğer ek, bir bağlaç görevi görmüyorsa bu durumda birleşik yazılır. Yine istisna olarak bağlaç görevi görmesine rağmen ki eki, bazı kelimelerle bitişik olarak yazılabilir.

 

 Bana öyle bir şey söyle ki seni affedeyim.

 Kalbindeki merhamete emin olabilir miyim?

 Merhamet konusunda kalbim, seninkinden kesinlikle daha ileride.

 

Bağlaç olmasına rağmen "belki, halbuki, mademki, meğerki, oysaki" gibi kelimelerdeki "ki eki" artık kalıplaşmış sözcükler olduğu için birleşik yazılır.

 

4.2. De Ekinin Bağlaç Olarak Kullanılması

 — Bu ek de aynı şekilde bağlaç olarak kullanılması durumunda ayrı, bağlaç dışında yer alan kalıplarda birleşik olarak yazılır.

 

 İkide bir işletmeye gelip seni soruyor.

 Bu saatte buralarda kimse olmaz, yarın en geç saat sekizde kapının önünde olsun.

 Olsun da adam gerçekten usanmış durumda. Araya girmesi için Jim'e de haber vermemiz iyi olur.

 

---

 

 5. Yazımı Yanlış Bilinen Sözcükler

 — Konu, başlıktan anlaşılabilir nitelikte. Aşağıya benim rol içerisinde sık karşılaştığım fakat yazımı yanlış olan kelimelerden önemli olanları sıralıyorum. Direkt doğru yazılışlarıyla listeleyeceğim.

 

• bayağı,
• birebir,
• birkaç,
• bir şey,
• boş ver,
• direkt,
• hemfikir,
• hoş geldin,
• sağ ol,
• şu an,
• suçüstü,

 

Yukarıdaki kelimeler en sık hataya düşülen kelimelerden ibaret. Pek tabii normal şartlarda listeyi uzatabiliriz fakat alt alta yazıp listeyi uzattığımda hoş bir görüntü olmayacağını düşündüğüm için yukarıya sadece belli başlı kelimeleri ekledim. Roleplay ortamında çok az kişinin yanlış bildiği veya çoğunluk tarafından bilinmese de rolde pek de bir işe yaramayacak olan kelimelerin doğru yazımlarını aşağıda yan yana olacak şekilde belirtiyorum.

 

▪ ajitasyon, birdenbire, birçok, bugün, cüret, fark etmek, hak etmek, her biri, her gün, her şey, hoşça kal, inisiyatif, itibarıyla, komodin, küsur, maalesef, muhatap, müsaade, orijinal, öyleyse, sürpriz, takdir, tıraş, ünvan, üstelik, veyahut, ya da, yalnız...

[cekatin]

On numara beş yıldız. O aradaki emote kullanımından birazcık kaçınmaya çalışıyorum ama güzel fikir aslında. 

Ağustos 28, 2024 tarihinde cekatin tarafından düzenlendi

[Metaxa]

Elinize sağlık.

[Anluchunbin]

Güzel bir rehber olmuş bunun devamını gelmesini beklerim nasıl olsa herkes eşit düzeyde eğitim göremiyor maalesef, yardımcıda olurum.

 

[BiA]

Oldukça sağlıklı bir rehber olmuş, ellerine sağlık.